Jesteśmy po pierwszych trzech spotkaniach festiwalowych. Dziękujemy wszystkim wykonawcom i słuchaczom. Powróćmy jeszcze do pięknej muzyki we fragmentach wykonań:
I Dzień: Droga Krzyżowa – 1 marca 2013
Benedictus Dokad ze spieszysz o Jezu
II Dzień: Koncert organowy STABAT MATER – 2 marca 2013
III Dzień: Koncert GORZKIE ŻALE I PIEŚŃ WIELKOPOSTNA – 3 marca 2013
POBUDKA
Gorzkie żale przybywajcie, serca nasze przenikajcie.
Rozpłyńcie się me źrenice, toczcie smutnych łez krynice.
Słońce, gwiazdy omdlewają, żałobą się pokrywają.
Płaczą rzewnie aniołowie, a któż żałość ich wypowie?
Opoki się twarde krają, z grobów umarli powstają.
Cóż jest, pytam co się dzieje? Wszystko stworzenie truchleje!
Na ból Męki Chrystusowej żal przejmuje bez wymowy.
Uderz, Jezu, bez odwłoki, w twarde serc naszych opoki!
Jezu mój, we krwi ran swoich, obmyj duszę z grzechów moich!
Upał serca swego chłodzę, gdy w przepaść Męki Twej wchodzę.
INTENCJA
Przy pomocy laski Bożej przystępujemy do rozważania Męki Pana naszego Jezusa Chrystusa. Ofiarować je będziemy Ojcu Niebieskiemu na cześć i chwałę Jego Boskiego majestatu, pokornie Mu dziękując za wielką i niepojętą miłość ku rodzajowi ludzkiemu, iż raczył zesłać Syna swego, aby za nas wycierpiał okrutne męki i śmierć podjął krzyżową. To rozmyślanie ofiarujemy również ku czci Najświętszej Maryi Panny, Matki Bolesnej oraz ku uczczeniu Świętych Pańskich, którzy wyróżniali się nabożeństwem ku Męce Chrystusowej. W pierwszej części będziemy rozważali, co Pan Jezus wycierpiał od modlitwy w Ogrójcu aż do niesłusznego przed sądem oskarżenia. Te zniewagi i zelżywości temuż Panu za nas bolejącemu ofiarujemy: za Kościół święty katolicki, za najwyższego Pasterza z całym duchowieństwem.
HYMN
Żal duszę ściska, serce boleść czuje, gdy słodki Jezus na śmierć się gotuje.
Klęczy w Ogrójcu, gdy krwawy pot leje, me serce mdleje.
Pana świętości uczeń zły całuje, żołnierz okrutny powrózmi krępuje.
Jezu tym więzom dla nas się poddaje, na śmierć wydaje.
Bije, popycha tłum nieposkromiony, nielitościwie z tej i owej strony.
Za włosy targa; znosi w cierpliwości, Król z wysokości.
Zsiniałe przedtem krwią zachodzą usta, gdy zbrojną żołnierz rękawicą chlusta.
Wnet się zmieniło w płaczliwe wzdychanie, serca kochanie.
Oby się serce we łzy rozpływało, że Cię, mój Jezu, sprośnie obrażało,
Żal mi, ach, żal mi ciężkich moich złości, dla Twej miłości.
LAMENT DUSZY NAD CIERPIĄCYM JEZUSEM
Jezu, na zabicie okrutne, cichy Baranku, od wrogów szukany,
Jezu mój kochany!
Jezu, za trzydzieści srebrników, od niewdzięcznego ucznia zaprzedany,
Jezu mój kochany!
Jezu, w ciężkim smutku żałością, jakoś sam wyznał, przed śmiercią nękany,
Jezu mój kochany!
Jezu, na modlitwie w Ogrójcu, strumieniem potu krwawego zalany,
Jezu mój kochany!
Jezu, całowaniem zdradliwym, od niegodnego Judasza wydany,
Jezu mój kochany!
Jezu, powrozami grubymi, od swawolnego żołdactwa związany,
Jezu mój kochany!
Jezu, od pospólstwa zelżywie, przed Annaszowym sądem znieważany,
Jezu mój kochany!
Jezu, przez ulice sromotnie, przed sąd Kajfasza za włosy targany,
Jezu mój kochany!
Jezu, od Malchusa srogiego, ręką zbrodniczą wypoliczkowany,
Jezu mój kochany!
Jezu, od fałszywych dwóch świadków, za zwodziciela niesłusznie podany,
Jezu mój kochany!
Bądź pozdrowiony, bądź pochwalony! Dla nas zelżony i pohańbiony!
Bądź uwielbiony, bądź wysławiony! Boże nieskończony!
ROZMOWA DUSZY Z MATKĄ BOLESNĄ
Ach, ja Matka tak żałosna, boleść mnie ściska nieznośna,
miecz me serce przenika.
Czemuś, Matko ukochana, ciężko na sercu stroskana?
Czemu wszystka truchlejesz?
Co mię pytasz? Wszystkam w mdłości, mówić nie mogę z żałości,
Krew mi serce zalewa.
Powiedz mi, o Panno moja, czemu blednieje twarz Twoja?
Czemu gorzkie łzy lejesz?
Widzę, że Syn ukochany, w Ogrójcu cały zalany,
potu krwawym potokiem.
O Matko! źródło miłości, niech czuję gwałt Twej żałości,
dozwól mi z sobą płakać!
Któryś za nas cierpiał rany, Jezu Chryste, zmiłuj się nad nami!
Któryś za nas cierpiał rany, Jezu Chryste, zmiłuj się nad nami!
Któryś za nas cierpiał rany, Jezu Chryste, zmiłuj się nad nami!
Trochę historii
Rozważania Męki Pańskiej miały bardzo starą tradycję. Już w średniowieczu odprawiano misteria pasyjne. W okresie baroku wzrosło zapotrzebowanie na nowe formy nabożeństwa, takie, które by nie tylko relacjonowały wydarzenia biblijne, ale pozwalałyby wyobrażać sobie to, co czuł Chrystus.
W 1625 roku powstało Zgromadzenie Misjonarzy św. Wincentego a’ Paulo. W listopadzie 1651 roku, na życzenie królowej Marii Ludwiki Gonzagi przybyła do Polski pierwsza grupa zakonników. Królowa ofiarowała im drewniany domek i kapliczkę w okolicy dzisiejszego kościoła św. Krzyża w Warszawie. W 1657 roku zakonnicy rozpoczęli tam budowę kościoła. Został on konsekrowany w roku 1696 r. Przy kościele powstał szpital św. Rocha, którym opiekowało się zakonne Bractwo Miłosierdzia św. Rocha. Na jego czele stanął ks. Wawrzyniec Stanisław Benik. Oprócz działalności charytatywnej członkowie bractwa organizowali wspólne modlitwy, procesje, a szczególnym zadaniem było zwłaszcza szerzenie nabożeństwa do Męki Pańskiej. Dwa bractwa – Bractwo Różańcowe przy kościele Dominikanów oraz Bractwo św. Rocha przy kościele Księży Misjonarzy Świętego Krzyża wpadły w pewnym momencie w konflikt o pierwszeństwo w organizowaniu nabożeństw pasyjnych w Warszawie. W wyniku tego konfliktu przełożony Księży Misjonarzy – ks. Michał Tarło zakazał członkom Bractwa św. Rocha udziału w procesjach pasyjnych oraz zwrócił się też do opiekuna Bractwa – ks. Bennika o napisanie tekstu specjalnego nabożeństwa. Pierwsze wydanie „Gorzkich żali” ukazało się w lutym 1707 r., a po raz pierwszy nabożeństwo zostało uroczyście odprawione w pierwszą niedzielę Wielkiego Postu –13 marca tego roku w kościele pw. Świętego Krzyża w Warszawie. Bardzo szybko nabożeństwo zyskało popularność w całej Polsce i otrzymało akceptację Stolicy Apostolskiej. Rozpowszechnili je najpierw Księża Misjonarze, a stopniowo nabożeństwo przeniknęło niemal do wszystkich parafii, także dzięki swej pięknej melodii, zbliżonej do pieśni chorałowych.
Gorzkie Żale
„Gorzkie Żale” nawiązują treścią do tradycji pieśni pasyjnych, tzw. planktów (łac. „planctus” – narzekanie, lament, płacz). Ich tekst oparty jest na schemacie Jutrzni z modlitwy brewiarzowej. Treść nabożeństwa opiera się na ewangelicznym opisie męki, jednak bardzo widoczny jest wpływ tekstów ze Starego Testamentu, takich jak Psalm 22 oraz Pieśń o Cierpiącym Słudze Jahwe z Księgi Proroka Izajasza. To na nich zwłaszcza opierają się bardzo plastyczne opisy przeżyć torturowanego Jezusa podczas biczowania, upokorzeń, jakich doznawał od otaczających Go żołnierzy i tłumu, aż do ukrzyżowania.
Od początku nabożeństwo miało bardzo uroczystą oprawę liturgiczną. Odbywało się po Nieszporach niedzielnych podczas wystawienia Najświętszego Sakramentu. Obok pieśni lamentacyjnych zawsze towarzyszyły mu kazania pasyjne.
Gorzkie Żale składają się z pobudki i trzech części, z których każda zawiera trzy pieśni. Całość rozbija się na części i w kolejne niedziele wielkiego postu śpiewa się po jednej. Cały cykl odmawiany jest dwukrotnie w ciągu całego Wielkiego Postu.
Czyli przez kolejne niedziele odmawiamy całe Gorzkie żale 2 razy:
Gorzkie żale rozpoczynają się Pobudką (inaczej Zachętą), która jest zawsze taka sama, niezależnie od części nabożeństwa. Następnie kapłan (ew. diakon) czyta intencję i informuje, o numerze śpiewanej części, a następnie śpiewane są następujące pieśni:
Po tym może nastąpić kazanie pasyjne. Na koniec celebrans błogosławi wiernych Najświętszym Sakramentem.
* info na podst:
– WIEM – darmowa encyklopedia
– Wikipedia – wolna encyklopedia
– oraz portale religijne
Droga krzyżowa jest to nabożeństwo wielkopostne o charakterze adoracyjnym upamiętniające ostatnią drogę Jezusa Chrystusa z siedziby Piłata na Golgotę, oraz ukrzyżowanie, śmierć i złożenie do grobu. Polega na rozważaniu męki Pańskiej połączone z jej symbolicznym odtworzeniem poprzez przejście 14 stacji pokazujących poszczególne jej etapy. 9 stacji utworzono na podstawie relacji ewangelistów z Pisma Świętego: I – skazanie na śmierć, II – podjęcie krzyża, V – pomoc Szymona Cyrenejczyka, VIII – rozmowa z niewiastami, X – odarcie z szat, XI – ukrzyżowanie, XII – śmierć, XIII – zdjęcie z krzyża, XIV – złożenie do grobu. Stacja IV – spotkanie z matką, powstała w oparciu o wnioski płynące z tekstu biblijnego; stacje III, VII, IX – trzykrotny upadek Jezusa, oraz VI – spotkanie z Weroniką, wywodzą się z tradycji pozabiblijnej.
Prototypem Drogi Krzyżowej były: istniejący od czasów wczesnochrześcijańskich kult miejsc związanych z męką Pańską w Jerozolimie, oraz różnego rodzaju praktyki religijne, często procesyjne, współtworzące tzw. pobożność pasyjną. Powyższe formy kultu pasyjnego propagowali już w średniowieczu franciszkanie, którzy od około 1320 r. opiekowali się jerozolimskimi miejscami św., i podczas oprowadzania pątników zatrzymywali się przy stacjach przedstawiających historię śmierci Jezusa. Nazwę wprowadził w 1458 W. Wey. Początkowo liczba stacji pozostawała nie ustalona, różnie lokowano też punkt wyjścia nabożeństwa (Wieczernik, Ogrójec, pałac Piłata). W Polsce nabożeństwo było znane od XVI w. W XVII w. ustalono liczbę stacji na 14, a w XVIII w. Droga krzyżowa przybrała kształt znany obecnie.
Stacje drogi krzyżowej to nie tylko odtworzenie wydarzeń z ostatnich dni Chrystusa. Mają one swą bogatą symbolikę. Dla katolików są również podstawą rozważań medytacyjnych dotyczących m.in. tego, czym jest prawda, miłość itp. Nabożeństwo Drogi Krzyżowej polega na rozmyślaniu męki Pana Jezusa i obchodzeniu stacji. Po każdym wezwaniu przez księdza (Stacja…), istnieje zwyczaj klękania, i mówienia: Kłaniamy Ci się, Panie Jezu Chryste, i błogosławimy Tobie, następnie lud odpowiada: „…Żeś przez Krzyż Swój Święty świat odkupić raczył”. Potem następuje rozważanie, modlitwa lub pieśni odpowiednie dla danej stacji.
Z odprawianiem Drogi krzyżowej łączą się liczne odpusty, m.in. odpust zupełny. Dla uzyskania odpustu zupełnego na zwykłych warunkach: spowiedź, Komunia św., należy zmówić modlitwę za papieża np. Pod Twoją Obronę.
Stacje Drogi krzyżowej:
* info na podst:
– WIEM – darmowa encyklopedia
– Wikipedia – wolna encyklopedia
– oraz portale religijne
Bardzo dziękujemy Jego Ekscelencji Arcybiskupowi Metropolicie Lubelskiemu ks. prof. Stanisławowi Budzikowi za objęcie honorowym patronatem II Lubelskiego Festiwalu Chórów Parafialnych „Gorzkie Żale przybywajcie…” i za przyjęcie zaproszenia do przewodniczenia Uroczystej Mszy Św. na zakończenie Festiwalu w Niedzielę Palmową 24 marca 2013 r.
Bardzo dziękujemy także Wojewodzie Lubelskiemu pani Jolancie Szołno-Koguc za objęcie honorowym patronatem naszego Festiwalu.
